ტერფის სახსრის ართროზი არის სახსრის ხრტილოვანი ფირფიტისა და ძირი ძვლის დეგენერაციულ-დისტროფიული დაზიანება.
დაავადების, გამწვავებისა და პროცესის პროგრესირების შესახებ
დაავადება პირველ რიგში იწყება სახსრის ხრტილოვანი ფუძის დაზიანებით. არახელსაყრელი ფაქტორების გავლენით ხრტილი თხელდება, ბოჭკოები და ბზარები ხდება, რაც ხელს უწყობს ქვემდებარე ძვლის ზემოქმედებას. სახსარში მოძრაობის დროს გამოჩენილი ძვალი განიცდის არაფიზიოლოგიურ დატვირთვას, ამიტომ ის ცდილობს „დაიცვას". ეს იწვევს კომპენსატორულ ოსტეოსკლეროზს (გამკვრივებას) ქვემდებარე სუბქონდრულ ზონაში, აგრეთვე მეორადი სუბქონდრალური ცისტების განვითარებას. საპასუხოდ ირღვევა სასახსრე ზედაპირების იდეალური ურთიერთობები, რაც კიდევ უფრო ამძიმებს პათოლოგიურ პროცესს. დაავადების პროგრესირებასთან ერთად ახლად წარმოქმნილი ძვლოვანი ქსოვილი წარმოქმნის წარმონაქმნებს (ოსტეოფიტებს) კიდეებზე, რაც იწვევს ძლიერ ტკივილს.
ტერფის დეფორმირებული ოსტეოართრიტი შეიძლება გამოწვეული იყოს სხვადასხვა ფაქტორებით. ეს შეიძლება იყოს გენეტიკური, ტრავმული, ზრდისა და მეტაბოლური პირობები. სასახსრე ხრტილის საწყისი განადგურება თანდათან იწვევს სინოვიალური სახსრების ყველა ქსოვილის დაზიანებას.
ოსტეოართრიტის ძირითადი კლინიკური ნიშნებია ტკივილი და შეზღუდული მობილურობა ტერფის არეში. დაავადებას ასევე ახასიათებს კრეპიტუსის სიმპტომი (კრუნჩხვა), სინოვიალურ ღრუში გამონადენის პერიოდული გამოჩენა, აგრეთვე ანთებითი პროცესის მეორადი განვითარება. კლინიკური გამოკვლევის გარდა, სწორი დიაგნოზის დადგენაში გვეხმარება სახსრების ულტრაბგერითი სკანირება და რენტგენოგრაფია. რთულ შემთხვევებში შეიძლება საჭირო გახდეს კომპიუტერული ტომოგრაფია ან მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია.
ტერფის სახსრის ართროზის მკურნალობა ჩვეულებრივ ტარდება კონსერვატიული მეთოდებით. ხრტილის ფირფიტის ფუნქციური მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად ინიშნება ქონდროპროტექტორები, მათ შორის. შეყვანის სახსარშიდა მარშრუტით. არასტეროიდული (და განსაკუთრებით მძიმე შემთხვევებში, სტეროიდული) ანთების საწინააღმდეგო საშუალებები ხელს უწყობს ტკივილის შემსუბუქებას. სახსრის მძიმე განადგურების შემთხვევაში ენდოპროთეზის ჩანაცვლება ხდება მესამე თაობის პროთეზებით, რომლებიც მთლიანად ინტეგრირებულია ძვალთან.
სახეები
რას ნიშნავს ტერფის სახსრის ართროზი განვითარების მექანიზმების გათვალისწინებით? კლასიფიკაციის მიხედვით, დაავადების 2 ვარიანტია:
- პირველადი ოსტეოართრიტი, რომელსაც ასევე იდიოპათიური ეწოდება, როდესაც დაავადების ნამდვილი მიზეზის დადგენა ყველაზე თანამედროვე გამოკვლევითაც კი შეუძლებელია;
- მეორადი ართროზი, რომელიც გამოწვეულია მკაფიოდ განსაზღვრული გამომწვევი ფაქტორის ან ზემოთ ჩამოთვლილი ფაქტორების ზემოქმედებით.
კლინიკურ მედიცინაში არსებობს ტერფის ართროზის 6 ხარისხი:
- პირველ ხარისხში ხრტილის ზედაპირული ზონა არ არის დაზიანებული, მაგრამ ხდება მატრიქსის შეშუპება და დაშლა, ქონდროციტები მრავლდება და იცვლება მათ მიერ სინთეზირებული კოლაგენის ტიპი (ჩვეულებრივ, ხრტილოვანი ფირფიტა წარმოიქმნება მეორე ტიპის კოლაგენით. , ხოლო ართროზის დროს მას ანაცვლებს მესამე ტიპის ნაკლებად გამძლე კოლაგენი);
- მეორე ხარისხში ირღვევა ხრტილოვანი ფირფიტის ზედაპირული ზონის მთლიანობა, იცვლება ქონდროციტების მდებარეობა ღრმა ზონაში;
- მესამე ხარისხში, პათოლოგიური პროცესის პროგრესირება იწვევს ვერტიკალური ბზარების გაჩენას;
- მეოთხე ხარისხზე ხრტილის ზედაპირული ზონა აქერცლება, ჩნდება ეროზიული ზედაპირები და კისტები;
- მეხუთე ხარისხს ახასიათებს ქვემდებარე ძვლის ექსპოზიცია;
- მეექვსე ხარისხში, ძვლოვან ქსოვილში ხდება კომპენსატორული ცვლილებები, რაც შედგება მისი დატკეპნის, ოსტეოფიტების და მიკრომოტეხილების წარმოქმნაში.
სიმპტომები
ტერფის ართროზის მთავარი გამოვლინება ტკივილია. ამ დაავადების ტკივილის სინდრომის გამორჩეული მახასიათებლებია:
- ტკივილის საწყისი ბუნება, როდესაც ის ყველაზე მეტად გამოხატულია მოძრაობის დასაწყისში;
- მექანიკური ხასიათისაა, რაც იწვევს ტკივილის გაძლიერებას ფიზიკური დატვირთვისა და ხანგრძლივი სიარულის დროს;
- ღამის მტკივნეული ტკივილი, რომელიც გამოწვეულია ვენური სისხლის ინტრაოსეოზური სტაგნაციით;
- ბლოკადის ტკივილი არის ტერფის შეკუმშვა, რომლის დროსაც ადამიანს არ შეუძლია ფეხის მოხრა და გასწორება, რადგანტკივილი საგრძნობლად მატულობს (ბლოკადა ხდება მკვდარი ხრტილის ფრაგმენტების სასახსრე ზედაპირებს შორის ჩარჩენის გამო);
- მეტეოროლოგიური დამოკიდებულება - ტკივილი ძლიერდება ამინდის ცვლილებისას, როცა ცივა და ჰაერის ტენიანობა იმატებს.
ტერფის ართროზი ქრონიკული პროცესია. მტკივნეული პერიოდები, რომლებიც მიუთითებს დაავადების გამწვავებაზე, ენაცვლება უმტკივნეულო პერიოდებს. ოსტეოართრიტის პროგრესირებასთან ერთად, რეციდივებს შორის პერიოდი მცირდება და გარკვეულ ეტაპზე ტკივილი შეიძლება გახდეს მუდმივი.
ტერფის ართროზის მიზეზები
საშუალოდ, 30 წლის ასაკიდან დაწყებულ ადამიანებში ხდება ხრტილოვანი ფირფიტის თანდათანობითი განადგურება, რაც აჭარბებს ახალი ხრტილის წარმოქმნის სიჩქარეს. ამიტომ, ასაკის მატებასთან ერთად დაავადების გავრცელება იზრდება. ასევე არსებობს გარკვეული გენდერული მახასიათებლები. ამრიგად, მენოპაუზის წინ, ქალის სახსრები დაცულია განადგურებისგან. მენოპაუზის გარდამავალი პერიოდის დაწყებისთანავე ესტროგენების დამცავი ეფექტი თანდათან მცირდება, შესაბამისად, 50 წლიდან დაწყებული, მამაკაცებსა და ქალებში პათოლოგიის სიხშირე თანაბარდება.
გამოვლენილია ტერფის სახსრის ართროზის შემდეგი მიზეზები, რაც იწვევს იმ ფაქტს, რომ ხრტილოვანი ქსოვილის რესინთეზის პროცესს არ აქვს დრო, რომ დაფაროს ხრტილის კატაბოლიზმი (განადგურება):
- მიიღო ტრავმული დაზიანებები (სიმაღლიდან ხტუნვა წარმოადგენს განსაკუთრებულ საფრთხეს);
- სახსრის წინა ანთებითი დაზიანებები;
- ტერფის დეფორმაციები, რომლებიც შეიძლება ასოცირებული იყოს ბრტყელ ტერფთან, ფეხის ვარუსთან ან ვალგუსურ მდგომარეობასთან;
- მემკვიდრეობითი კოლაგენოპათიები, განსაკუთრებით ისეთები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მე-2 ტიპის კოლაგენის სინთეზზე;
- ტერფის დისპლაზია;
- სხეულის ჭარბი წონა, რაც ზრდის ტერფზე დატვირთვას და ხელს უწყობს ხრტილოვანი ფენების „წაშლას";
- პოსტმენოპაუზის პერიოდი (ქალებში მენსტრუაციის მუდმივი შეწყვეტის საშუალო ასაკი 50-52 წელია);
- მეტაბოლური დარღვევები;
- უსიცოცხლო ცხოვრების წესი;
- წინა ორთოპედიული ჩარევები სახსარზე;
- განმეორებითი ჰიპოთერმია.
დიაგნოსტიკა
თუ ეჭვი გაქვთ ტერფის სახსრის ოსტეოართრიტზე, ექიმი გირჩევს დამატებითი კვლევის პროგრამას. ის შეიძლება შედგებოდეს შემდეგი მეთოდებისგან:
- ულტრაბგერითი სკანირება - კვლევა საშუალებას გაძლევთ შეაფასოთ სახსრის რბილი ქსოვილის სტრუქტურების მდგომარეობა (ხრტილოვანი, სინოვიალური ბურსა და მიმდებარე ქსოვილები), ეს არის ყველაზე ინფორმაციული მეთოდი ართროზის ცვლილებების ადრეული დიაგნოსტიკისთვის;
- რენტგენი - ეს მეთოდი უპირველეს ყოვლისა აფასებს ძვლოვანი ქსოვილის სტრუქტურას, ეხმარება სუბქონდრულ ოსტეოსკლეროზის იდენტიფიცირებას, კისტების არსებობას სუბქონდრულ ზონაში და ასევე ოსტეოფიტების ვიზუალიზაციას (რენტგენის გამოყენებით ოსტეოართრიტის საწყისი ცვლილებების დასადგენად, რაც გავლენას ახდენს ძირითადად ხრტილოვან ფირფიტაზე. , უკიდურესად რთულია).
რთულ კლინიკურ შემთხვევებში კომპიუტერული ტომოგრაფია ან მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია შეიძლება გამოყენებულ იქნას ტერფის სახსრის მდგომარეობის დეტალურად დასაზუსტებლად. თითოეული ეს მეთოდი საშუალებას გაძლევთ მიიღოთ საკვლევი უბნის ფენა-ფენა სკანირება (სკანირების ნაბიჯი 2-3 მმ) და შეაფასოთ ტერფის შიდა და სახსარგარე სტრუქტურების მდგომარეობა.
Ექსპერტის მოსაზრება
კვლევებმა აჩვენა, რომ ჰორმონები აქტიურ მონაწილეობას იღებენ ხრტილოვანი ქსოვილის ზრდისა და დიფერენცირების პროცესებში. დადგენილია, რომ ქონდროციტებს აქვთ ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების, ინსულინის, გლუკოკორტიკოსტეროიდების, ზრდის ჰორმონის, მამრობითი და მდედრობითი სქესის სტეროიდების, ასევე პროლაქტინის რეცეპტორები. ენდოკრინული რეგულირების დარღვევები განიხილება მნიშვნელოვან გამომწვევ ფაქტორად, რომელსაც შეუძლია დაარღვიოს ბალანსი ხრტილის ფორმირებისა და განადგურების პროცესს შორის, რითაც გამოიწვიოს დისტროფია და დეგენერაცია. ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია ორგანიზმში ენდოკრინულ-მეტაბოლური რეაქციების მდგომარეობის მონიტორინგი, ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციური მდგომარეობის შესაფასებლად სკრინინგული გამოკვლევების ჩატარება და პირველი საეჭვო სიმპტომების დროს ენდოკრინოლოგთან დაკავშირება.
ტერფის ართროზის მკურნალობა
ართროზის მკურნალობა საწყის ეტაპებზე ტარდება კონსერვატიული მეთოდებით. დროულმა თერაპიამ შეიძლება დაიცვას სახსარი განადგურებისაგან და შეაფერხოს ან მთლიანად აიცილოს ქირურგიული ჩარევის საჭიროება. თუ დაავადება გამოვლინდა ხრტილის ფირფიტის მნიშვნელოვანი განადგურების სტადიაზე და თან ახლავს სიმტკიცე, რომელიც ხელს უშლის ადამიანის საქმიანობას, ნაჩვენებია ენდოპროთეზირება.
კონსერვატიული მკურნალობა
ართროზის კონსერვატიული მკურნალობა იწყება სახსრის ფუნქციონირებისთვის ხელსაყრელი პირობების შექმნით. რეკომენდებულია:
- ასევე სასარგებლოა რეგულარული ფიზიოთერაპიის ვარჯიშები, ცურვა და წყლის აერობიკა;
- სხეულის წონის ნორმალიზება (თუ ეს ჭარბია);
- პროცესის გამწვავებისას ხელჯოხების ან ორთოპედიული ხელჯოხების გამოყენება;
- ეცვა კომფორტული ორთოპედიული ფეხსაცმელი.
ხრტილოვანი ფირფიტის მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად გამოიყენება ქონდროპროტექტორები, რომლებიც შეჰყავთ ძირითადად სახსარში. ჰიალურონის მჟავა და PRP თერაპია (პლაზმოთერაპია) აღადგენს ხრტილის ფირფიტის მდგომარეობას. ტკივილის შესამსუბუქებლად ტარდება სიმპტომური მკურნალობა არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების გამოყენებით.
ქირურგია
ტერფის სახსრის ჩანაცვლება საკმაოდ რთული ამოცანაა, ამიტომ თანამედროვე სამედიცინო ცენტრის ქირურგები მკაცრად იცავენ თანამედროვე ქირურგიულ მეთოდოლოგიას, რაც მათ საშუალებას აძლევს მიაღწიონ საუკეთესო თერაპიულ შედეგებს. ამჟამად ამ ოპერაციაში გამოიყენება მხოლოდ მესამე თაობის იმპლანტები, რომლებიც საჭიროებენ მხოლოდ მცირე ძვლის ფრაგმენტის მოცილებას. ეს პროთეზები ასტიმულირებენ ოსტეოკლასტებს (უჯრედები, რომლებიც ქმნიან ძვლოვან ქსოვილს), ამიტომ ისინი კარგად ერწყმის წვივის, ფიბულას და თალუსს, რაც უზრუნველყოფს განსაკუთრებულ სტრუქტურულ სიმტკიცეს. მესამე თაობის პროთეზის უნიკალური მახასიათებელია ის, რომ ის იძლევა არა მხოლოდ ძირითადი სახსრის, არამედ ფიბულასა და წვივის არტიკულაციის მოძრაობას, რითაც თანაბრად ანაწილებს დატვირთვას სახსარზე.
ტერფის ჩანაცვლების ქირურგიული ჩარევა ასევე გულისხმობს არსებული დეფორმაციების გამოსწორებას და დაზიანებული ლიგატების შეკერვას. ეს ქმნის ხელსაყრელ პირობებს სახსრის სტაბილურობის შესანარჩუნებლად და მისი ფუნქციების სრულად უზრუნველსაყოფად.
ტერფის ართროზის პროფილაქტიკა
ტერფის სახსრის ართროზის პროფილაქტიკა შედგება შემდეგი რეკომენდაციებისგან:
- კომფორტული და არაკომპრესიული ფეხსაცმლის ტარება, ორთოპედიული საცვლების გამოყენება;
- შესასრულებელი ფიზიკური ვარჯიშების შესრულება;
- პროფესიონალური სპორტის დროს სპეციალური ტერფის სამაგრების გამოყენება;
- სიმაღლიდან ფეხზე ხტომის გამორიცხვა;
- ქვედა კიდურის თანმხლები დეფორმაციების დროული კორექცია.
რეაბილიტაცია
ორთოპედიული ჩარევის შემდეგ კეთდება ოპერაციული სახსრის დროებითი იმობილიზაცია. უმოძრაობის პერიოდი საშუალებას გაძლევთ შექმნათ ოპტიმალური პირობები ძვლოვანი ქსოვილის აღდგენისთვის და ეხმარება იმპლანტს მაქსიმალურად სრულად ინტეგრირდეს. თაბაშირის მოხსნის შემდეგ ნაჩვენებია ჯანმრთელობის გამაუმჯობესებელი ტანვარჯიში ფიზიოთერაპიის ექიმის მეთვალყურეობის ქვეშ, მასაჟი და ფიზიოთერაპია.
Კითხვები და პასუხები
რომელი ექიმი მკურნალობს ტერფის ართროზს?
დაავადების დიაგნოზს და მკურნალობას ატარებს ტრავმატოლოგ-ორთოპედი.
რა არის ართროდეზი?
ართროდეზი არის ქირურგიული ვარიანტი, რომელიც ადრე გამოიყენებოდა ტერფის ართროზის დროს. ოპერაცია გულისხმობს სახსრის იმობილიზაციას, რაც უარყოფითად აისახება სიარულიზე, მაგრამ იძლევა ტკივილის შემსუბუქების საშუალებას. ამიტომ ენდოპროთეზის ჩანაცვლება უფრო ოპტიმალურ და ფიზიოლოგიურ ვარიანტად ითვლება ტერფის ოსტეოართრიტის ქირურგიული მკურნალობისთვის.
შესაძლებელია თუ არა სპორტის თამაში ტერფის გამოცვლის შემდეგ?
მესამე თაობის იმპლანტის დაყენების შემდეგ ადამიანს შეუძლია დაკავდეს „ნაზი" სპორტით - თხილამურებით, ცურვით, ველოსიპედით და მსუბუქი სირბილით. თავი უნდა აარიდოთ მძიმე სპორტს - სწრაფ სირბილს, ფეხბურთს, ჩოგბურთს, ჭიდაობას.